Aankomen door stress

Het dagelijkse leven wordt steeds stressvoller. Deze voortdurende spanning kan op den duur een flinke impact hebben op onze gezondheid. Veel mensen grijpen in stressvolle periodes sneller naar een zoete of hartige snack en vaak blijft het niet bij één. Maar is het echt zo simpel dat stress leidt tot gewichtstoename? Of speelt er meer mee? In deze blog leggen we uit waarom stress invloed kan hebben op je gewicht en geven we tips wat je hier zelf aan kunt doen. Aankomen door stress hoeft jou niet te overkomen, als je maar weet hoe je hiermee om kunt gaan.

Wat is stress?

Stress is een natuurlijke lichamelijke reactie op situaties die we als uitdagend of bedreigend ervaren. Denk aan acute stress voor schoolopdrachten, deadlines op het werk, een sollicitatiegesprek of zelfs een lastig telefoongesprek. Ook kunnen zwaardere vormen van stress optreden, bijvoorbeeld bij ziekte of het verlies van een dierbare.

Wanneer stress langdurig aanhoudt, spreken we van chronische stress. Dit kan serieuze gevolgen hebben voor je lichamelijke en mentale gezondheid.

Stress is als volgt in te delen:

• Acute stress activeert het sympathische zenuwstelsel: je hartslag stijgt, je ademhaling versnelt, adrenaline en cortisol komen vrij. Dit bereidt je lichaam voor op ‘vechten of vluchten’.
• Chronische stress betekent dat deze reactie te lang aanhoudt. Het lichaam blijft in verhoogde staat van paraatheid, waardoor er negatieve effecten optreden zoals verhoogde bloeddruk, verstoorde slaap, verminderde weerstand en verstoring van je stofwisseling.

Tijdens stressvolle momenten maakt je lichaam het hormoon cortisol aan. Dit hormoon zorgt ervoor dat je lichaam extra alert is en snel kan reageren op stress. Stress is op zichzelf dus niet per se iets om bang voor te zijn. Toch kan het ervoor zorgen dat sommige mensen aankomen in gewicht. Is aankomen door stress wetenschappelijk aantoonbaar? Of zit het tussen de oren? We gaan er dieper op in.

Aankomen door stress of juist afvallen?

Heb jij het tegenovergestelde en wordt je niet zwaarder, maar val je af door stress? Ook dat kan. Niet iedereen reageert hetzelfde op stress. Sommige mensen verliezen juist gewicht tijdens stressvolle periodes. Dit betekent dat aankomen door stress niet voor iedereen geldt.

Er bestaan zowel onderzoeken die aantonen dat stress kan leiden tot gewichtstoename, als studies die juist gewichtsverlies door stress laten zien. Dit hangt af van hoe iemand met stress omgaat, hoe het lichaam reageert en wat voor gedrag het uitlokt.

Stress heeft invloed op je fysieke activiteit

Een grootschalige analyse uit 2014 onderzocht 168 studies over de invloed van stress op fysieke activiteit. Het ging om stress door allerlei verschillende situaties, net zoals wij deze in het dagelijkse leven kunnen ervaren. De conclusie: in meer dan 75% van de gevallen zorgde stress ervoor dat mensen minder gingen bewegen.

Waarom? Het onderzoek noemt dit niet expliciet, maar het is goed voorstelbaar dat stress leidt tot minder motivatie om te sporten of om überhaupt actief te zijn. Minder beweging kan er natuurlijk toe leiden dat je aankomt.

Interessant is dat zo’n 18% van de mensen juist meer ging bewegen tijdens stress. Dit waren vooral mensen die van zichzelf al actief waren en sporten gebruikten als stressverminderaar.

Ben je al erg actief, dan is er dus een kans aanwezig dat je meer gaat bewegen. Ben je niet heel sportief of bijvoorbeeld net begonnen met sporten, dan is er dus een grote kans aanwezig dat je minder gaat bewegen wanneer je stress hebt. Dit kan er dus voor zorgen dat je gaat aankomen door stress.

Stress heeft invloed op je food cravings

Een ander belangrijk effect van stress is de invloed op je eetlust. In een onderzoek uit 2017 werden 339 volwassenen gevolgd om te zien of chronische stress en hoge cortisolwaarden konden voorspellen of mensen in gewicht zouden toenemen en meer cravings kregen.

Één van de conclusies die de onderzoekers na 6 maanden konden trekken was dat zowel hoge cortisol als chronische stress een toekomstige gewichtstoename voorspelden. Aankomen door stress, en dan met name chronische stress, is dus zeker mogelijk.

Ook hielden de onderzoekers het ghrelinegehalte van de testpersonen bij. Ghreline wordt ook wel het hongerhormoon genoemd en zorgt er voor dat je hongergevoel toeneemt. Stress is één van de redenen die effect kan hebben op je ghrelinelevels. Testpersonen die aan het begin van de test een hoger ghrelinegehalte hadden dan de andere testpersonen merkten na 6 maanden een aanzienlijk verschil. Ze hadden namelijk meer food cravings dan de testpersonen met een lager ghrelinegehalte.

Psychosociale stress zorgt voor gewichtstoename

Een studie uit de periode 2000 tot 2005 volgde 5118 deelnemers om te onderzoeken wat psychosociale stress doet met het lichaamsgewicht, gekeken naar het BMI. Psychosociale stress betekent stress door sociale factoren, zoals problemen op het werk, relatieproblemen, pesten, of het overlijden van een dierbare.

Deze studie liet zien dat psychosociale stress duidelijk gerelateerd was aan gewichtstoename, en juist niet aan afvallen. In dit geval is aankomen door stress dus zeker mogelijk.

Is aankomen door stress BMI afhankelijk?

Een onderzoek onder 1355 volwassen Amerikanen concludeerde dat een gewichtstoename door verschillende soorten stress veel voorkomt bij mensen waarvan de BMI al hoog is. Dit betekent niet dat mensen met een laag BMI niet kunnen aankomen door stress, maar de kans is wel kleiner.

Dit kan met verschillende zaken te maken hebben. Denk er bijvoorbeeld aan dat mensen met een lager BMI misschien wel actiever zijn en daarom hun stress kwijt kunnen in sport. Of dat deze personen sowieso minder van eten houden en dus ook niet meer gaan eten tijdens stress. Dit wil allemaal natuurlijk niet zeggen dat je gaat aankomen als je BMI al hoog is, enkel dat de kans waarschijnlijk groter is.

Is aankomen door stress schadelijk?

Of aankomen door stress schadelijk is, hangt van persoon tot persoon af. Een BMI zegt niet alles, omdat het niet kijkt naar je lichaamssamenstelling, maar het geeft wel een grove indicatie. Een te hoge BMI wordt over het algemeen als ongezond gezien en kan leiden tot gezondheidsproblemen.

Wanneer je door stress aanzienlijk aankomt, is het verstandig om maatregelen te nemen om je gewicht weer op een gezond niveau te krijgen. Overgewicht kan leiden tot allerlei gezondheidsklachten die je het beste kunt voorkomen.

Een voordeel is dat aankomen door stress vaak tijdelijk is. Als de stressvolle situatie voorbij is, pakt het lichaam meestal het oude leefpatroon weer op en kan het gewicht stabiliseren of zelfs afnemen.

Aankomen door stress, wat te doen?

Een beetje stress is heel normaal en daarvoor hoef je niet direct in paniek te raken. Maar merk je dat stress je dagelijks leven gaat beïnvloeden, en zie je dat je aankomt zonder duidelijke reden, dan is het tijd om iets te doen.

Je kunt proberen je leefstijl weer terug te veranderen, bijvoorbeeld door bewuster te eten en weer meer te bewegen. Maar het probleem aanpakken bij de bron werkt vaak beter: probeer je stress te verminderen.

Waarom iemand stress ervaart en hoe diegene ermee omgaat, verschilt per persoon. Toch zijn er manieren die voor veel mensen effectief zijn:

• Praat erover: Deel je zorgen en gevoelens met vrienden, familie of een professional. Dat kan enorm helpen om stress te verlichten.
• Ontspan je lichaam en geest: Wandelen, fietsen, sporten of een hobby beoefenen kan je hoofd leegmaken én extra calorieën verbranden.
• Zoek een hobby: Iets doen waar je plezier aan beleeft helpt je te ontspannen.
• Probeer ontspanningstechnieken: Meditatie, ademhalingsoefeningen of yoga kunnen stress verminderen.

Iedereen heeft zo zijn eigen manier om stress te verwerken. Er is geen one-size-fits-all oplossing.

Checklist: aankomen door stress voorkomen

• Herken stresssignalen: Wees je bewust van wanneer je stress ervaart en hoe je hierop reageert.
• Praat erover: Deel je gevoelens met vrienden, familie of een professional.
• Blijf (of word) actief: Beweging helpt stress te verminderen en voorkomt dat je aankomt door minder activiteit.
• Let op je eetgedrag: Probeer niet onbewust te eten uit stress, maar kies voor gezonde snacks als je trek hebt.
• Plan ontspanning: Reserveer dagelijks tijd om te ontspannen, bijvoorbeeld met wandelen, meditatie of een hobby.
• Gebruik ontspanningstechnieken: Ademhalingsoefeningen, yoga of mindfulness kunnen je cortisolniveau verlagen.
• Zorg voor voldoende slaap: Een goede nachtrust helpt je stress te verminderen en voorkomt overeten.
• Vermijd overmatig cafeïne- en alcoholgebruik: Deze kunnen je stressniveau verhogen.
• Vraag hulp als het te veel wordt: Professionele ondersteuning kan je helpen omgaan met chronische stress.
• Wees geduldig: Aankomen door stress kan tijdelijk zijn; focus op het herstel van een gezond leefpatroon.

Conclusie

Aankomen door stress is dus zeker mogelijk. Verschillende studies laten zien dat chronische stress het risico op gewichtstoename verhoogt, mede door verhoogde cortisolwaarden, meer cravings, minder beweging en psychosociale factoren.

Probeer daarom je stress zoveel mogelijk te beperken, zodat je lichaam en geest beter in balans blijven. Een gezonde leefstijl en aandacht voor mentale gezondheid zijn de sleutel tot een gezonder en gelukkiger leven.